POLIMAC vs JUGONOSTALGIJA
Jedan od najznačajnijih jugoslovenskih filmskih kritičara Nenad Polimac napisao je za zagrebački Globus interesantan tekst o zabludama filmskih Jugonostalgičara. Iako se ne možemo složiti sa svim stavovima iznetim u tekstu, reč je o vrlo interesantnom hrvatskom pogledu na ovu temu koji potencijalno može otvoriti zanimljivu polemiku.
U Srbiji i Hrvatskoj poslednjih godina na delu je neka vrsta jugoslovenske filmske nostalgije, koja sa sobom nosi brojne mistifikacije o kinematografiji bivše države kao uzoru
Izbor filmova iz SFRJ, snimljenih od 1955. do 1990, koji će biti prikazani na ovogodišnjem Festivalu subverzivnog filma u Zagrebu, ponovno je podstakao mistifikacije o kinematografiji bivše države kao uzoru. Ovolikoj količini filmske yu-nostalgije dosad nikad nismo bili izloženi, a još samo pre jedne decenije ona bi bila nezamisliva. U zagrebačkim bioskopima na ovogodišnjem Subversive Film Festivalu biće prikazana čak 73 jugoslovenska filma, nastala od 1955. do 1990. po odabiru italijanskog kritičara Serđa Grmeka Germanija, dobrog poznavaoca ne samo ostvarenja nego i prilika koje su vladale u toj kinematografiji.
Tokom 90-ih jugoslavenski film bio je gotovo tabu-tema, a kad je krajem te decenije nekadašnja zagrebačka Kinoteka u Kordunskoj ulici stidljivo najavila ciklus ratnog, tj. partizanskog filma, nastala je takva gužva za ulaznice da se projekcija “Bitke na Neretvi” Veljka Bulajića morala čak i ponoviti.
Sredinom ove decenije HRT je počeo stavljati na program evergrine yu-kinematografije probijajući led sa “zihericama” kao što su rana ostvarenja Emira Kusturice i Slobodana Šijana. Primer je sledio RTL u svom hroničnom nedostatku domaćeg programa a kulturne manifestacije od Zagreba do Splita i Rijeke koristile su svaku priliku da nas podsete na nekog već zaboravljenog autora ili film iz kinematografije bivše države.
Ipak, uprkos tim udruženim naporima, činjenica je da jedni kinematografiju bivše Jugoslavije uopšte ne poznaju (pogotovo mlađa generacija), a drugi je se pak slabo sećaju. Vreme 90-ih, kad su ti filmovi bili prećutno zabranjeni, “krivac” je za mnoštvo mistifikacija: jugoslovenski film je poprimao mitske razmere u odnosu na aktuelne hrvatske filmske proizvode, doba kad se u redovima čekalo na ulaznice za domaće filmove činilo se čarobnim u odnosu na ono što se događalo kasnije, a Pulski festival, na čiju su poneku projekciju navraćali maršal Tito i njegova supruga Jovanka, nazivao se balkanskim Kanom. Ali, da li je zaista bilo tako? Većina tih nostalgičnih procena nema nikakvog uporišta u stvarnosti.
1. JUGOSLOVENSKA KINEMATOGRAFIJA JE SUPERIORNA U ODNOSU NA ONE KOJE SU SE FORMIRALE U REGIONU U POSLEDNJE DVE DECENIJE.
Baš i ne. Nije fer porediti nešto što je trajalo četiri i po decenije sa onim što traje mnogo kraće, a pritom su tokom 90-ih jedino Srbija i Slovenija imale konzistentnu filmsku produkciju. Nove kinematografije su samo sledile državni model uspostavljen u bivšoj Jugoslaviji (zapravo, prva ga je na ovim prostorima uvela NDH), a podudarnosti su ponekad vrlo zabavne. Recimo, šta je drugo RSIZ (Republička samoupravna interesna zajednica) kinematografije, koja je 80-ih određivala filmsku delatnost u Hrvatskoj nego današnji HAVC (Hrvatski audiovizualni centar)?!
U vezi sa svetskim priznanjima, nove kinematografije imaju čak i bolju žetvu od bivše jer su je obavile u dvostruko manje vremena. Nijedan jugoslovenski celovečernji igrani film nikad nije dobio Oskara, što je uspelo “Ničijoj zemlji” Danisa Tanovića. “Rani radovi” Želimira Žilnika pobedili su u Berlinu, ali i “Grbavica” Jasmile Žbanić. Emir Kusturica osvojio je Kan 1985. godine sa “Ocem na službenom putu”, pa opet deceniju kasnije sa filmom “Underground”. Kusturica je dobio i Zlatnog lava u Veneciji za debitantski film (“Sjećaš li se Dolly Bell”), ali podvig su kasnije ponovili i Makedonac Milčo Mančevski (“Pre kiše”) te Slovenac Jan Cvitkovič (“Hleb i mleko”). Većina autora iz regije spretno pliva u međunarodnim vodama u potrazi za koproducentima, dok se njihovi prethodnici često nisu ni makli iz vlastitog dvorišta. Takođe, hrvatski film imao je velike reditelje poput Branka Bauera, Kreše Golika, Ante Babaje i Zvonimira Berkovića, međutim, u njemu nikad nije postojala takva konstanta ujednačenog kvaliteta kao danas u “novom hrvatskom filmu”.
2. JUGOSLOVENSKA KINEMATOGRAFIJA JE BILA PROVOKATIVNIJA OD SVOJIH NASLEDNICA.
Da, “W.R.: misterije organizma”, “Buđenje pacova”, “Rani radovi” i ko zna šta sve još ne. Lako je, međutim, biti provokativan u jednopartijskom sistemu, kada se brižno pazi na svaki gest, kad znaš koga možeš da provociraš. Drugo, olakšavajuća je okolnost kada stvaraš u vremenu koje je samo po sebi “revolucionarno”, kao što je to bio prelaz iz 60-ih u 70-te prošlog veka. Šta danas nekoga može da provocira? “Metastaze” su, recimo, provokativnije ostvarenje od bilo kojeg hrvatskog filma iz vremena Hrvatskog proleća – kad su mnoge granice već bile srušene – ali danas se malo ko za to i zanima: lik neofašiste koji tumači Rene Bitorajac čak je većini i simpatičan.
“Život i smrt porno bande” Mladena Đorđevića radikalniji je film od većine ostvarenja srpskog “crnog talasa”, ali dovoljno je prikazati ga u kasnom večernjem terminu pa da nikoga ozbiljnije ne uznemiri. Nekada su provokativne filmove diskretno stavljali na led, za čime više nema potrebe. Subverzivne klasike “crnog talasa” stvorio je sam socijalizam, odnosno njegova nemogućnost da ama baš sve kontroliše. Danas, kada ga više nema, ni subverzivnost nije tako primamljiva.
3. RASPADOM JUGOSLAVIJE HRVATSKA KINEMATOGRAFIJA JE IZGUBILA VAŽNO FILMSKO TRŽIŠTE.
Nesumnjivo tačno, ali samo donekle. Krajem 60-ih postojala je svest o zajedničkom jugoslovenskom kulturnom proizvodu, pa je film Kreše Golika “Imam dvije mame i dva tate” iz 1968. godine u Srbiji videlo pedesetak hiljada gledalaca, a nešto kasniji “Živjeti od ljubavi” – budući da je u pitanju vrlo prijemčiva melodrama – čak tri puta toliko. Nema veze što se film Antuna Vrdoljaka “U gori raste zelen bor” bavio banijskim partizanima, u srpskim bioskopima je skupio skoro 300 hiljada gledalaca. Tada je imalo smisla napraviti srpsko-hrvatsku koprodukciju kao što je “Rad na određeno vreme” i njegov nastavak “Moj tata na određeno vreme” sa mešovitim glumačkim ekipama jer su rezultati gledanosti i u Beogradu i Zagrebu bili izvanredni. Rediteljska reputacija predstavljala je nešto ozbiljno kao i oslanjanje na eksploatacijske štosove (seks, nasilje i sl.). Nije slučajno da su “Okupacija u 26 slika” i “Samo jednom se ljubi” bili takvi hitovi u Srbiji. Ipak, teško da se neko na svemu tome obogatio. Cene ulaznica bile su suviše niske da bi filmovi ostvarili značajan profit, a povećane su doslovno preko noći tek krajem 80-ih, kada su jugoslovenski distributeri počeli da rade na procenat sa velikim holivudskim kompanijama. Domaćih hitova tada, međutim, više nije bilo.
Ipak, što su 80-te više odmicale, to je jugoslovenstvo bilo manje na ceni. Raspad Jugoslavije dogodio se mnogo pre nego što se to htelo priznati. Srpska kinematografija se usmjerila prema lokalnim komedijama, koje su finansirali sami prikazivači, poput serijala “Tesna koža”, “Žikina dinastija” ili “Hajde da se volimo”, a hrvatski film morao je imati neki poseban mamac da bi ga prihvatili u Srbiji, poput mekog pornića Nikole Babića “Medeni mjesec” ili prvog domaćeg celovečernjeg crtića “Čudesna šuma” Milana Blažekovića.
Uprkos redovnoj saradnji između kinematografija u regionu, zajedničko tržište više nikad nije uspostavljeno. Jedini film koji je dobro prošao u svim zemljama bivše Jugoslavije je “Karaula” Rajka Grlića, koja je imala svima prepoznatljivu temu – služenje vojnog roka u JNA.
4. SRPSKI FILM MNOGO JE BOLJI OD HRVATSKOG.
Pravilnije bi bilo tvrditi – drugačiji. Hrvatski filmovi su vrlo često intimistički, a srpski su ekstrovertniji, a time i komunikativniji. Dušan Makavejev zasluženo uživa svetsku reputaciju, ali delomično i zato što je sam sebi bio odličan promotor, a i znao je staro pravilo da se radikalna forma najbolje prodaje uz radikalan sadržaj. Veliki hrvatski filmski autori nisu u svetu imali dovoljno sugestivne zagovornike iako bi slučajni namernici ostajali fascinirani Babajinim ili Golikovim ostvarenjima: nažalost, svoje ushićenje nisu dalje širili.
Mnogi će radije pogledati Šijanove komedije “Ko to tamo peva” ili “Maratonce” ili bilo šta drugo sa potpisom Dušana Kovačevića, međutim, ne treba potceniti ni hrvatske adute. U zagrebačkoj regiji nijedan film nije prošao tako dobro kao “Tko pjeva zlo ne misli”, ali već ga u Splitu nisu tako dobro razumeli, a kamoli u Srbiji. Takođe, Brešanova komedija “Kako je počeo rat na mom otoku” bila je u Hrvatskoj gledanija od bilo kojeg srpskog filma tog žanra, dok Hribarov “Što je muškarac bez brkova” zavređuje poređenje sa dobrim francuskim filmovima, a ne sa ostvarenjima naših suseda.
5. NEKADAŠNJI PULSKI FESTIVAL BIO JE MNOGO ATRAKTIVNIJI OD DANAŠNJEG.
Samo delomično tačno. Današnji Pulski festival uspeo je da vrati publiku u Arenu kada su na programu hrvatski filmovi, što je već velika stvar. Ostatak festivala puka je fikcija, koja se ionako podmiruje iz državnog i gradskog budžeta. Ipak, ni nekadašnji Pulski festival nije baš bio blistava manifestacija, koliko god se starijim gledaocima usijaju oči kada ga pominju. Nije bilo nikakvih popratnih festivalskih programa, a vreme ste mogli da prekratite obrocima koji su trajali i po nekoliko sati. Ipak, mora se priznati da je bilo mnogo više glamura. Ljubiša Samardžić ili Bata Živojinović nisu imali ništa protiv da se prošetaju Pulom ili se okupaju na Zlatnim stijenama, dok hrvatski glumci danas jedva čekaju da uskoče u auto koji ih čeka ispred festivalskog centra. Osim toga, već 80-ih godina je Arena postepeno gubila publiku, tako da je taj golemi prostor u proseku danas više popunjen nego pre dve decenije. Dakako, samo kada su na programu hrvatski filmovi ili hollivudski megahitovi.
Pula je danas više revija hrvatskog filma, a jedini pravi festival domaće produkcije u regionu je Sarajevo film festival, koji je spremno prihvatio ono što je hrvatska kulturna politika odbacila i to razigrao po svetskim standardima.
6. PARTIZANSKI FILM VRHUNAC JE POPULISTIČKOG FILMA JUGOSLOVENSKE KINEMATOGRAFIJE: DANAŠNJE KINEMATOGRAFIJE U REGIONU NEMAJU NIŠTA SLIČNO TOME.
Prvo, jugoslovenska kinematografija je imala stotine bioskopa u kojima su partizanski filmovi mogli da ostvare rekordne rezultate gledanosti. Najbolje bioskopske mreže u regionu danas imaju Slovenija i Hrvatska, koje uopšte ne neguju domaći populistički film, nego prosperiraju isključivo od hollivudskih proizvoda. Drugo, ni u Hollivudu više ne rade vesterne. Partizanski film mogao je da cveta samo u bivšem režimu, a njegova mutacija – ratni film – imala je kratku varnicu samo u Srbiji (“Lepa sela lepo gore”, “Nož”, “Spasitelj”) i donekle u Hrvatskoj (“Kako je počeo rat na mom otoku”). Treće, nisu baš svi partizanski filmovi tako zabavni. Pokušajte ponovno da pogledate “Otpisane” ili “Povratak otpisanih”. Komedija se čini puno dugovečnijom atrakcijom od partizanskog filma.
7. JOSIP BROZ TITO BIO JE JEDINI DRŽAVNIK SA OVIH PROSTORA KOGA JE FILM ISTINSKI ZANIMAO.
Verojatno, ali privlačio ga je više glamur oko filma, dok mu se ukus iscrpljivao u obožavanju hollivudskih žanrovskih filmova. Kad bi skrenuo pogled na domaći teren, uglavnom bi to bilo zbog ekscesa, pa su neka ostvarenja – navodno “Ciguli Miguli”, donekle i “Rani radovi” – imala dosta problema zato što mu se nisu dopala. Uostalom, koji bi državnik od ugleda hteo da ga igra Ričard Barton, i to u vreme kada su ga nazivali “pozerom”? Za samu kinematografiju Tito nije napravio ništa supstancijalno, odnosno možda samo posredno: Jadran film je 80-ih godina prosperirao zahvaljujući tome što je Jugoslavija bila jedina zemlja iza gvozdene zavese u koju su stranci mogli nesmetano da dolaze.
Slobodan Milošević lukavo je procenio da film ne treba cenzurisati, jer delić slobode nekima stvara iluziju potpune slobode. Mehanizam opresije u odnosu na kinematografiju bio je mnogo perfidniji nego u Titovo doba.
Franjo Tuđman imao je katastrofalan odnos prema filmu, što se ogledalo i u kinematografiji njegova vremena. Njegov naslednik Stipe Mesić nije napravio ništa da povrati koprodukcijske poslove, koje su u međuvremenu prigrabili Češka, Slovačka, Mađarska, Rumunija i Bugarska. Videćemo hoće li Ivo Josipović nešto poduzeti u vezi s tim. Globus, Zagreb
Ukoliko ste raspoloženi da se uključite u polemiku o ovom Polimčevom tekstu, ona je već započela OVDE.
7 ZABLUDA FILMSKIH JUGONOSTALGIČARA
U Srbiji i Hrvatskoj poslednjih godina na delu je neka vrsta jugoslovenske filmske nostalgije, koja sa sobom nosi brojne mistifikacije o kinematografiji bivše države kao uzoru
Izbor filmova iz SFRJ, snimljenih od 1955. do 1990, koji će biti prikazani na ovogodišnjem Festivalu subverzivnog filma u Zagrebu, ponovno je podstakao mistifikacije o kinematografiji bivše države kao uzoru. Ovolikoj količini filmske yu-nostalgije dosad nikad nismo bili izloženi, a još samo pre jedne decenije ona bi bila nezamisliva. U zagrebačkim bioskopima na ovogodišnjem Subversive Film Festivalu biće prikazana čak 73 jugoslovenska filma, nastala od 1955. do 1990. po odabiru italijanskog kritičara Serđa Grmeka Germanija, dobrog poznavaoca ne samo ostvarenja nego i prilika koje su vladale u toj kinematografiji.
Tokom 90-ih jugoslavenski film bio je gotovo tabu-tema, a kad je krajem te decenije nekadašnja zagrebačka Kinoteka u Kordunskoj ulici stidljivo najavila ciklus ratnog, tj. partizanskog filma, nastala je takva gužva za ulaznice da se projekcija “Bitke na Neretvi” Veljka Bulajića morala čak i ponoviti.
Sredinom ove decenije HRT je počeo stavljati na program evergrine yu-kinematografije probijajući led sa “zihericama” kao što su rana ostvarenja Emira Kusturice i Slobodana Šijana. Primer je sledio RTL u svom hroničnom nedostatku domaćeg programa a kulturne manifestacije od Zagreba do Splita i Rijeke koristile su svaku priliku da nas podsete na nekog već zaboravljenog autora ili film iz kinematografije bivše države.
Ipak, uprkos tim udruženim naporima, činjenica je da jedni kinematografiju bivše Jugoslavije uopšte ne poznaju (pogotovo mlađa generacija), a drugi je se pak slabo sećaju. Vreme 90-ih, kad su ti filmovi bili prećutno zabranjeni, “krivac” je za mnoštvo mistifikacija: jugoslovenski film je poprimao mitske razmere u odnosu na aktuelne hrvatske filmske proizvode, doba kad se u redovima čekalo na ulaznice za domaće filmove činilo se čarobnim u odnosu na ono što se događalo kasnije, a Pulski festival, na čiju su poneku projekciju navraćali maršal Tito i njegova supruga Jovanka, nazivao se balkanskim Kanom. Ali, da li je zaista bilo tako? Većina tih nostalgičnih procena nema nikakvog uporišta u stvarnosti.
1. JUGOSLOVENSKA KINEMATOGRAFIJA JE SUPERIORNA U ODNOSU NA ONE KOJE SU SE FORMIRALE U REGIONU U POSLEDNJE DVE DECENIJE.
Baš i ne. Nije fer porediti nešto što je trajalo četiri i po decenije sa onim što traje mnogo kraće, a pritom su tokom 90-ih jedino Srbija i Slovenija imale konzistentnu filmsku produkciju. Nove kinematografije su samo sledile državni model uspostavljen u bivšoj Jugoslaviji (zapravo, prva ga je na ovim prostorima uvela NDH), a podudarnosti su ponekad vrlo zabavne. Recimo, šta je drugo RSIZ (Republička samoupravna interesna zajednica) kinematografije, koja je 80-ih određivala filmsku delatnost u Hrvatskoj nego današnji HAVC (Hrvatski audiovizualni centar)?!
U vezi sa svetskim priznanjima, nove kinematografije imaju čak i bolju žetvu od bivše jer su je obavile u dvostruko manje vremena. Nijedan jugoslovenski celovečernji igrani film nikad nije dobio Oskara, što je uspelo “Ničijoj zemlji” Danisa Tanovića. “Rani radovi” Želimira Žilnika pobedili su u Berlinu, ali i “Grbavica” Jasmile Žbanić. Emir Kusturica osvojio je Kan 1985. godine sa “Ocem na službenom putu”, pa opet deceniju kasnije sa filmom “Underground”. Kusturica je dobio i Zlatnog lava u Veneciji za debitantski film (“Sjećaš li se Dolly Bell”), ali podvig su kasnije ponovili i Makedonac Milčo Mančevski (“Pre kiše”) te Slovenac Jan Cvitkovič (“Hleb i mleko”). Većina autora iz regije spretno pliva u međunarodnim vodama u potrazi za koproducentima, dok se njihovi prethodnici često nisu ni makli iz vlastitog dvorišta. Takođe, hrvatski film imao je velike reditelje poput Branka Bauera, Kreše Golika, Ante Babaje i Zvonimira Berkovića, međutim, u njemu nikad nije postojala takva konstanta ujednačenog kvaliteta kao danas u “novom hrvatskom filmu”.
2. JUGOSLOVENSKA KINEMATOGRAFIJA JE BILA PROVOKATIVNIJA OD SVOJIH NASLEDNICA.
Da, “W.R.: misterije organizma”, “Buđenje pacova”, “Rani radovi” i ko zna šta sve još ne. Lako je, međutim, biti provokativan u jednopartijskom sistemu, kada se brižno pazi na svaki gest, kad znaš koga možeš da provociraš. Drugo, olakšavajuća je okolnost kada stvaraš u vremenu koje je samo po sebi “revolucionarno”, kao što je to bio prelaz iz 60-ih u 70-te prošlog veka. Šta danas nekoga može da provocira? “Metastaze” su, recimo, provokativnije ostvarenje od bilo kojeg hrvatskog filma iz vremena Hrvatskog proleća – kad su mnoge granice već bile srušene – ali danas se malo ko za to i zanima: lik neofašiste koji tumači Rene Bitorajac čak je većini i simpatičan.
“Život i smrt porno bande” Mladena Đorđevića radikalniji je film od većine ostvarenja srpskog “crnog talasa”, ali dovoljno je prikazati ga u kasnom večernjem terminu pa da nikoga ozbiljnije ne uznemiri. Nekada su provokativne filmove diskretno stavljali na led, za čime više nema potrebe. Subverzivne klasike “crnog talasa” stvorio je sam socijalizam, odnosno njegova nemogućnost da ama baš sve kontroliše. Danas, kada ga više nema, ni subverzivnost nije tako primamljiva.
3. RASPADOM JUGOSLAVIJE HRVATSKA KINEMATOGRAFIJA JE IZGUBILA VAŽNO FILMSKO TRŽIŠTE.
Nesumnjivo tačno, ali samo donekle. Krajem 60-ih postojala je svest o zajedničkom jugoslovenskom kulturnom proizvodu, pa je film Kreše Golika “Imam dvije mame i dva tate” iz 1968. godine u Srbiji videlo pedesetak hiljada gledalaca, a nešto kasniji “Živjeti od ljubavi” – budući da je u pitanju vrlo prijemčiva melodrama – čak tri puta toliko. Nema veze što se film Antuna Vrdoljaka “U gori raste zelen bor” bavio banijskim partizanima, u srpskim bioskopima je skupio skoro 300 hiljada gledalaca. Tada je imalo smisla napraviti srpsko-hrvatsku koprodukciju kao što je “Rad na određeno vreme” i njegov nastavak “Moj tata na određeno vreme” sa mešovitim glumačkim ekipama jer su rezultati gledanosti i u Beogradu i Zagrebu bili izvanredni. Rediteljska reputacija predstavljala je nešto ozbiljno kao i oslanjanje na eksploatacijske štosove (seks, nasilje i sl.). Nije slučajno da su “Okupacija u 26 slika” i “Samo jednom se ljubi” bili takvi hitovi u Srbiji. Ipak, teško da se neko na svemu tome obogatio. Cene ulaznica bile su suviše niske da bi filmovi ostvarili značajan profit, a povećane su doslovno preko noći tek krajem 80-ih, kada su jugoslovenski distributeri počeli da rade na procenat sa velikim holivudskim kompanijama. Domaćih hitova tada, međutim, više nije bilo.
Ipak, što su 80-te više odmicale, to je jugoslovenstvo bilo manje na ceni. Raspad Jugoslavije dogodio se mnogo pre nego što se to htelo priznati. Srpska kinematografija se usmjerila prema lokalnim komedijama, koje su finansirali sami prikazivači, poput serijala “Tesna koža”, “Žikina dinastija” ili “Hajde da se volimo”, a hrvatski film morao je imati neki poseban mamac da bi ga prihvatili u Srbiji, poput mekog pornića Nikole Babića “Medeni mjesec” ili prvog domaćeg celovečernjeg crtića “Čudesna šuma” Milana Blažekovića.
Uprkos redovnoj saradnji između kinematografija u regionu, zajedničko tržište više nikad nije uspostavljeno. Jedini film koji je dobro prošao u svim zemljama bivše Jugoslavije je “Karaula” Rajka Grlića, koja je imala svima prepoznatljivu temu – služenje vojnog roka u JNA.
4. SRPSKI FILM MNOGO JE BOLJI OD HRVATSKOG.
Pravilnije bi bilo tvrditi – drugačiji. Hrvatski filmovi su vrlo često intimistički, a srpski su ekstrovertniji, a time i komunikativniji. Dušan Makavejev zasluženo uživa svetsku reputaciju, ali delomično i zato što je sam sebi bio odličan promotor, a i znao je staro pravilo da se radikalna forma najbolje prodaje uz radikalan sadržaj. Veliki hrvatski filmski autori nisu u svetu imali dovoljno sugestivne zagovornike iako bi slučajni namernici ostajali fascinirani Babajinim ili Golikovim ostvarenjima: nažalost, svoje ushićenje nisu dalje širili.
Mnogi će radije pogledati Šijanove komedije “Ko to tamo peva” ili “Maratonce” ili bilo šta drugo sa potpisom Dušana Kovačevića, međutim, ne treba potceniti ni hrvatske adute. U zagrebačkoj regiji nijedan film nije prošao tako dobro kao “Tko pjeva zlo ne misli”, ali već ga u Splitu nisu tako dobro razumeli, a kamoli u Srbiji. Takođe, Brešanova komedija “Kako je počeo rat na mom otoku” bila je u Hrvatskoj gledanija od bilo kojeg srpskog filma tog žanra, dok Hribarov “Što je muškarac bez brkova” zavređuje poređenje sa dobrim francuskim filmovima, a ne sa ostvarenjima naših suseda.
5. NEKADAŠNJI PULSKI FESTIVAL BIO JE MNOGO ATRAKTIVNIJI OD DANAŠNJEG.
Samo delomično tačno. Današnji Pulski festival uspeo je da vrati publiku u Arenu kada su na programu hrvatski filmovi, što je već velika stvar. Ostatak festivala puka je fikcija, koja se ionako podmiruje iz državnog i gradskog budžeta. Ipak, ni nekadašnji Pulski festival nije baš bio blistava manifestacija, koliko god se starijim gledaocima usijaju oči kada ga pominju. Nije bilo nikakvih popratnih festivalskih programa, a vreme ste mogli da prekratite obrocima koji su trajali i po nekoliko sati. Ipak, mora se priznati da je bilo mnogo više glamura. Ljubiša Samardžić ili Bata Živojinović nisu imali ništa protiv da se prošetaju Pulom ili se okupaju na Zlatnim stijenama, dok hrvatski glumci danas jedva čekaju da uskoče u auto koji ih čeka ispred festivalskog centra. Osim toga, već 80-ih godina je Arena postepeno gubila publiku, tako da je taj golemi prostor u proseku danas više popunjen nego pre dve decenije. Dakako, samo kada su na programu hrvatski filmovi ili hollivudski megahitovi.
Pula je danas više revija hrvatskog filma, a jedini pravi festival domaće produkcije u regionu je Sarajevo film festival, koji je spremno prihvatio ono što je hrvatska kulturna politika odbacila i to razigrao po svetskim standardima.
6. PARTIZANSKI FILM VRHUNAC JE POPULISTIČKOG FILMA JUGOSLOVENSKE KINEMATOGRAFIJE: DANAŠNJE KINEMATOGRAFIJE U REGIONU NEMAJU NIŠTA SLIČNO TOME.
Prvo, jugoslovenska kinematografija je imala stotine bioskopa u kojima su partizanski filmovi mogli da ostvare rekordne rezultate gledanosti. Najbolje bioskopske mreže u regionu danas imaju Slovenija i Hrvatska, koje uopšte ne neguju domaći populistički film, nego prosperiraju isključivo od hollivudskih proizvoda. Drugo, ni u Hollivudu više ne rade vesterne. Partizanski film mogao je da cveta samo u bivšem režimu, a njegova mutacija – ratni film – imala je kratku varnicu samo u Srbiji (“Lepa sela lepo gore”, “Nož”, “Spasitelj”) i donekle u Hrvatskoj (“Kako je počeo rat na mom otoku”). Treće, nisu baš svi partizanski filmovi tako zabavni. Pokušajte ponovno da pogledate “Otpisane” ili “Povratak otpisanih”. Komedija se čini puno dugovečnijom atrakcijom od partizanskog filma.
7. JOSIP BROZ TITO BIO JE JEDINI DRŽAVNIK SA OVIH PROSTORA KOGA JE FILM ISTINSKI ZANIMAO.
Verojatno, ali privlačio ga je više glamur oko filma, dok mu se ukus iscrpljivao u obožavanju hollivudskih žanrovskih filmova. Kad bi skrenuo pogled na domaći teren, uglavnom bi to bilo zbog ekscesa, pa su neka ostvarenja – navodno “Ciguli Miguli”, donekle i “Rani radovi” – imala dosta problema zato što mu se nisu dopala. Uostalom, koji bi državnik od ugleda hteo da ga igra Ričard Barton, i to u vreme kada su ga nazivali “pozerom”? Za samu kinematografiju Tito nije napravio ništa supstancijalno, odnosno možda samo posredno: Jadran film je 80-ih godina prosperirao zahvaljujući tome što je Jugoslavija bila jedina zemlja iza gvozdene zavese u koju su stranci mogli nesmetano da dolaze.
Slobodan Milošević lukavo je procenio da film ne treba cenzurisati, jer delić slobode nekima stvara iluziju potpune slobode. Mehanizam opresije u odnosu na kinematografiju bio je mnogo perfidniji nego u Titovo doba.
Franjo Tuđman imao je katastrofalan odnos prema filmu, što se ogledalo i u kinematografiji njegova vremena. Njegov naslednik Stipe Mesić nije napravio ništa da povrati koprodukcijske poslove, koje su u međuvremenu prigrabili Češka, Slovačka, Mađarska, Rumunija i Bugarska. Videćemo hoće li Ivo Josipović nešto poduzeti u vezi s tim. Globus, Zagreb
Ukoliko ste raspoloženi da se uključite u polemiku o ovom Polimčevom tekstu, ona je već započela OVDE.
posted by doba_nevinosti at 1:36 AM
0 Comments:
Post a Comment
<< Home