SAŠA RADOJEVIĆ tumači TILVU ROŠ

Povodom debitantskog filma Nikole Ležajića TILVA ROŠ javio se i Saša Radojević, jedan od najznačajnijih ideologa svega zanimljivog i naprednog u našoj kinematografiji. Evo njegovog teksta:

„Tilva roš“ Nikole Ležaića prvorazredna je tinejdžerska drama koja konačno potvrđuje zrelost generacije zaslužne za promovisanje Novog srpskog filma kojem, između ostalih, pripadaju dela Stevana Filipovića, Mladena Đorđevića i Srđana Spasojevića. Posebno raduje to što se filmovi pomenutih autora, bez puno zaziranja od optužbi za megalomaniju, mogu uvrstiti u koordinate relevantne za aktuelne umetničke svetske trendove.

Novoholivudski reditelji su kao obaveznu tačku imali nostalgično evociranje zajedničke prošlosti koje je prožeto rok muzikom obrađivanog doba, ali je glavni akcenat bio na idiosinkratičnosti, odnosno identifikaciji sa izolovanom grupom čija struktura i međuodnosi imaju univerzalno značenje za sve one koje prolaze kroz bolan proces vrhunca tinejdžerske socijalizacije.

Problem sa odrastanjem i prelaskom u svet obaveza prilično je relaksiran supkulturnim nerafiniranim humorom eksploatacionih tinejdžerskih serijala („Mrak film“) ili upotrebom natrprirodnih efekata koji pružaju pompeznu mimikriju (serijal „Sumrak“ i saga o Hariju Poteru).

Film „Tilva Roš“, s druge strane, ima brojne kvalitete koji, nažalost, neće biti adekvatno analizirani zbog intelektualnog oportunizma koji vlada ovdašnjim oficijelnim medijima. Istina, taj oportunizam je oduvek dominirao tim medijima, ali nas savest obavezuje da ne prenebregnemo inovacije koje donosi film Nikole Ležaića.

Dužnost Doba nevinosti, kao foruma baziranog na jednoj tinejdžerskoj filmskoj priči, jeste da registruje promene koje je „Tilva Roš“ donela u okviru tog važnog žanra u srpskoj kinematografiji.

Najpre, važno je naglasiti prelom koji donosi „Tilva Roš“ - sazrevanje u srpskom filmu konačno počinje sa krajem tinejdžerskog doba. Time je označen oproštaj od socijalističkog principa po kojem establišment drži u pokornosti mlade infintilizujući ih, zapravo oslobađajući ih od odgovornosti do zrelih godina, a samim tim i mogućnosti da o nečemu odlučuju. Pseudosocijalistički pristup tematici koja se bavi mladima u srpskom filmu je proširen i u prvoj deceniji 21. veka, kada se laka narkotizovanost predstavlja kao inicijator omamljenosti i uspavanosti, a nikako kao supstitut za osećanje bola.

U filmu „Tilva Roš“ narkotizovanost je samo deo priče, nikako ključni momenat koji može da zamagli širu sliku. Tinejdžeri iz provincije - slika Bora u filmu „Tilva Roš“ nije bitno drugačija od one u sličnim devastiranim gradovima Srbije – generišu supstancijalni omladinski bunt oslobođen ideologije i srednjeklasnog velegradskog raskida sa kulturom roditelja. Taj bunt se vezuje za traumu odrastanja i kraja grupe (i jednakosti u njoj) koji neminovno dolazi sa poslednjim letom mladosti. Nekada je navođeno da je u američkom filmu srednja škola bila poslednji razred zajedništva. U srpskim filmovima to nikako nije bio slučaj – sve do „Tilva Roša“.

Pravo analitičko blago leži o razmatranju bondovanja (latencija je samo element toga) između dvojice glavnih junaka filma „Tilva Roš“. Devojka koja se nađe u središtu unosi nemir među njih, ali ne i seksualnost. Izostanak seksualnosti svedočanstvo je o potisnutosti tog nagona koji svoj kanal ispoljavanja pronalazi u vratolomijama i samopovređivanju.

„Tilva Roš“ je film koji se, pored mnogih inspirativnih pristupa, može posmatrati i kao trezor za čitanje krhke tinejdžerske seksualnosti. Otvaranje tema (auto)nasilja i politike, socijalne frustracije i izvrsnosti (vožnja skejtera i odvažnost prilikom ignorisanja sila gravitacije), tela i kazne, neoliberalističkog prepariranja svesti, stopljenosti američke rok muzike i srpskih pejzaža i mnogih srodnih sadržaja prisutnih u filmu Nikole Ležaića čekaju nas posle 1. februara i beogradske premijere filma „Tilva Roš“ u Domu omladine.